Վերջին տասնամյակների ընթացքում աշխարհը փոխվել է տեխնոլոգիաների էվոլյուցիայի շնորհիվ:
Շատ տարիներ առաջ ինդուստրիալ հասարակարգում գլխավոր տեխնոլոգիան
արդյունաբերական սարքավորումներն էին, իսկ մարքեթինգի էությունը հետեւյալն էր՝ ապրանքները
վաճառել որոշակի շուկայում առանց սպառողների կարիքներն ու պահանջմունքները հաշվի
առնելու:
Սա, ըստ Կոտլերի, Մարքեթինգ 1.0-ի կամ էլ ապրանքակենտրոնացման դարաշրջանն է
(product-centric era): Վերջինս իր բնութագիրն է գտել Հենրի Ֆորդի հայտնի արտահայտության մեջ՝
«Յուրաքանչյուր հաճախորդ կարող է իրեն դուր եկած ցանկացած գույնի մեքենա պատվիրել այն
պայմանով, որ այդ գույնը սեւն է»:
Այս շրջանում մարքեթինգ էր կոչվում ապրանքը վաճառելու,
համոզելու, երբեմն նաեւ խաբելու ունակությունը:
Ժամանակակից աշխարհում էական դերակատարություն ունեն տեղեկատվական
տեխնոլոգիաները, իսկ մարքեթինգի խնդիրն արդեն այդքան պարզ չէ:
Սպառողները տեղեկացված
են, կարող են համեմատել նման ապրանքները, որոշել այս կամ այն ապրանքի օգտակարությունը:
Հետեւաբար մարքեթինգի խնդիրն է սպառողների չբավարարված պահանջմունքների ու
ցանկությունների որոնումը: Սա էլ Մարքեթինգ 2.0-ի կամ հաճախորդակենտրոնության
դարաշրջանն է (customer-centric era):
Այստեղ գերիշխողը օր օրի զարգացող տեղեկատվական նոր տեխնոլոգիաներն են, որոնք
ստեղծում են սպառողների հետ հաղորդակցության նոր ու ժամանակակից ուղիներ, որոնց մասին
մի առիթով խոսել է Կոտլերը. «Մարդիկ հետզհետե ավելի զբաղված են դառնում, նրանց գտնելը
դժվարանում է: Գնորդներն էլ դառնում են ավելի տեղեկացված ու հասկացող... Մասսայական
մարքեթինգի ինքնարժեքն անընդհատ բարձրանում է, իսկ արդյունավետությունը՝ նվազում. ավելի
քիչ մարդիկ են ուշադրություն դարձնում հեռուստագովազդին, հեռուստաընկերություններն էլ
բարձրացնում են գովազդի գինը: Սա, ի վերջո, կդրդի մարքեթոլոգներին գտնել գովազդի
տարածման ավելի արդյունավետ միջոցներ: Գովազդն արդեն հայտնվում է ամենուր՝ մարզական
միջոցառումների ժամանակ սպորտային մեքենաների վրա, ֆիլմերում, վերելակներում ու
լցակայաններում տեսագրությունների տեսքով, գրքերում:
Զարգանում է բջջային գովազդը:
Վերջերս անցնում էի առեւտրի կենտրոնի կողքով ու բջջայինով տեղեկատվություն ստացա այդտեղ
գործող զեղչերի մասին: Նման մարքեթինգն ինձ դուր չի գալիս. այն միջամտություն է իմ
անձնական կյանքին, բայց սպառողների հետ կապի այս միջոցը հետզհետե կզարգանա»:
Ըստ Կոտլերի՝ առջեւում Մարքեթինգ 3.0-ի կամ մարդկային մարքեթինգի (human-centric era)
դարաշրջանն է: Ահա ապագայի մարքեթինգը: Մարքեթինգ, որը սպառողներին կվերաբերվի
ինչպես մարդկանց, ովքեր ակտիվ կենսադիրքորոշում ունեն, ձգտում են ինչ-որ բանի ու ցանկանում
են ստեղծագործել: Կգա, այսպես կոչված, «մասնակցության դարաշրջանը», երբ յուրաքանչյուր
սպառող կցանկանա մասնակցել ապրանքի ստեղծմանը, կձգտի արտահայտվել, օգտվել
հետադարձ կապից:
Նա պե՛տք է ունենա այսպիսի հնարավորություն: Նա կպահանջի ոչ միայն
սովորական կարիքների ու պահանջմունքների, այլ նաեւ ամենախորը հույզերի ու ցանկությունների
բացահայտում ու բավարարում: Սպառողը կպահանջի իր ստեղծարարության (կրեատիվության)
գնահատում:
Մարքեթինգ 3.0. սա է այն տեսությունը, որը համաշխարհային մարքեթինգի գուրու, «Մարքեթինգի
վաստակավոր ուսուցիչ» ճանաչված, 100-ից ավելի մարքեթինգային հոդվածների, տասնյակ
գրքերի հեղինակ Ֆիլիպ Կոտլերը ներկայացնում է վերջին տարիներին տարբեր երկրներում
կայացած ու մոտ ժամանակներս Հայաստանում կայանալիք դասախոսությունների ընթացքում:
Շատ տարիներ առաջ ինդուստրիալ հասարակարգում գլխավոր տեխնոլոգիան
արդյունաբերական սարքավորումներն էին, իսկ մարքեթինգի էությունը հետեւյալն էր՝ ապրանքները
վաճառել որոշակի շուկայում առանց սպառողների կարիքներն ու պահանջմունքները հաշվի
առնելու:
Սա, ըստ Կոտլերի, Մարքեթինգ 1.0-ի կամ էլ ապրանքակենտրոնացման դարաշրջանն է
(product-centric era): Վերջինս իր բնութագիրն է գտել Հենրի Ֆորդի հայտնի արտահայտության մեջ՝
«Յուրաքանչյուր հաճախորդ կարող է իրեն դուր եկած ցանկացած գույնի մեքենա պատվիրել այն
պայմանով, որ այդ գույնը սեւն է»:
Այս շրջանում մարքեթինգ էր կոչվում ապրանքը վաճառելու,
համոզելու, երբեմն նաեւ խաբելու ունակությունը:
Ժամանակակից աշխարհում էական դերակատարություն ունեն տեղեկատվական
տեխնոլոգիաները, իսկ մարքեթինգի խնդիրն արդեն այդքան պարզ չէ:
Սպառողները տեղեկացված
են, կարող են համեմատել նման ապրանքները, որոշել այս կամ այն ապրանքի օգտակարությունը:
Հետեւաբար մարքեթինգի խնդիրն է սպառողների չբավարարված պահանջմունքների ու
ցանկությունների որոնումը: Սա էլ Մարքեթինգ 2.0-ի կամ հաճախորդակենտրոնության
դարաշրջանն է (customer-centric era):
Այստեղ գերիշխողը օր օրի զարգացող տեղեկատվական նոր տեխնոլոգիաներն են, որոնք
ստեղծում են սպառողների հետ հաղորդակցության նոր ու ժամանակակից ուղիներ, որոնց մասին
մի առիթով խոսել է Կոտլերը. «Մարդիկ հետզհետե ավելի զբաղված են դառնում, նրանց գտնելը
դժվարանում է: Գնորդներն էլ դառնում են ավելի տեղեկացված ու հասկացող... Մասսայական
մարքեթինգի ինքնարժեքն անընդհատ բարձրանում է, իսկ արդյունավետությունը՝ նվազում. ավելի
քիչ մարդիկ են ուշադրություն դարձնում հեռուստագովազդին, հեռուստաընկերություններն էլ
բարձրացնում են գովազդի գինը: Սա, ի վերջո, կդրդի մարքեթոլոգներին գտնել գովազդի
տարածման ավելի արդյունավետ միջոցներ: Գովազդն արդեն հայտնվում է ամենուր՝ մարզական
միջոցառումների ժամանակ սպորտային մեքենաների վրա, ֆիլմերում, վերելակներում ու
լցակայաններում տեսագրությունների տեսքով, գրքերում:
Զարգանում է բջջային գովազդը:
Վերջերս անցնում էի առեւտրի կենտրոնի կողքով ու բջջայինով տեղեկատվություն ստացա այդտեղ
գործող զեղչերի մասին: Նման մարքեթինգն ինձ դուր չի գալիս. այն միջամտություն է իմ
անձնական կյանքին, բայց սպառողների հետ կապի այս միջոցը հետզհետե կզարգանա»:
Ըստ Կոտլերի՝ առջեւում Մարքեթինգ 3.0-ի կամ մարդկային մարքեթինգի (human-centric era)
դարաշրջանն է: Ահա ապագայի մարքեթինգը: Մարքեթինգ, որը սպառողներին կվերաբերվի
ինչպես մարդկանց, ովքեր ակտիվ կենսադիրքորոշում ունեն, ձգտում են ինչ-որ բանի ու ցանկանում
են ստեղծագործել: Կգա, այսպես կոչված, «մասնակցության դարաշրջանը», երբ յուրաքանչյուր
սպառող կցանկանա մասնակցել ապրանքի ստեղծմանը, կձգտի արտահայտվել, օգտվել
հետադարձ կապից:
Նա պե՛տք է ունենա այսպիսի հնարավորություն: Նա կպահանջի ոչ միայն
սովորական կարիքների ու պահանջմունքների, այլ նաեւ ամենախորը հույզերի ու ցանկությունների
բացահայտում ու բավարարում: Սպառողը կպահանջի իր ստեղծարարության (կրեատիվության)
գնահատում:
Մարքեթինգ 3.0. սա է այն տեսությունը, որը համաշխարհային մարքեթինգի գուրու, «Մարքեթինգի
վաստակավոր ուսուցիչ» ճանաչված, 100-ից ավելի մարքեթինգային հոդվածների, տասնյակ
գրքերի հեղինակ Ֆիլիպ Կոտլերը ներկայացնում է վերջին տարիներին տարբեր երկրներում
կայացած ու մոտ ժամանակներս Հայաստանում կայանալիք դասախոսությունների ընթացքում: