Աշխարհն անծայրածիր է թվում, բայց մարդկանց համար այնտեղ օր օրի ավելի ու ավելի նեղվածք է: Մի քանի օր ապրող անհոգ թիթեռի կյանքը, կամ առյուծինը, որ մտածում է միայն սննդի ու սերնդի մասին, նախանձելի է թվում՝ պարտականություններով ու իրավունքներով, առաքելություններով, հնարավորություններով ու սահմանափակումներով լի մարդկային կյանքի համեմատ: Բնությունը բաշխել է դերերն՝ ըստ տեսակների. ծաղիկը, որ ածխաթթու գազ է կլանում ու թթվածին արտադրում, կարիք չունի մտածելու աշխարհը փոխակերպելու մասին: Իսկ մարդու փնտրտող ուղեղը մի օր սկսել է պատմությունը կերտելու այդ բարդ գործընթացը՝ իր ետևից տանելով միլիոնավոր սերունդների:
Բայց մարդը շատ դեպքերում ոչ միայն գոհ չէ իր դերից, այլ նաև դեմ է դրան: Հազվադեպ կարելի է հանդիպել մեկին, ով լիովին բավարարված է իրեն բաժին հասած դերով: Մարդու բնազդները ճնշվում են ստեղծված բարոյականության նորմերով, ցանկությունները դառնում են ավելի հնարամիտ, իսկ պահանջմունքները սկսում են ենթարկվել տրամաբանական դասակարգման: Չէ՞ որ ամեն մարդ ունի իր ցանկությունները:
Մարդու պահանջմունքների մասին բազմաթիվ տեսություններ կան: Աբրահամ Մասլոուի տեսությունն ամենահայտնիներից է: Բուրգը, որով Մասլոուն ներկայացնում է մարդկային պահանջմունքները, կազմված է 5 մասից՝
ֆիզիոլոգիական,
անվտանգության ու պաշտպանվածության,
հարգանքի ու գնահատված լինելու,
ինքնագնահատման,
ինքնաարտահայտման պահանջմունքներ:
Ֆիզիոլոգիական պահանջմունքներ. կասկած չկա, որ մարդու համար առաջնայինը բնական պահանջմունքների բավարարումն է, քանի որ առանց սննդի ու ջրի, ցուրտ եղանակին՝ տաք հագուստի, այլ կարիքներ չունեցող անհատը դադարում է գոյություն ունենալուց: Ուստի հեղինակը դրանք դնում է բուրգի հիմքում: Ենթադրենք այդ պահանջմունքները բավարարված են:
Պաշտպանվածության և անվտանգության պահանջմունք. ֆիզիոլոգիական պահանջմունքները բավարարելուց հետո առաջ եկած նյութական միջոցների ավելցուկը մարդուն մղում է կուտակած ունեցվածքը պաշտպանելու անհրաժեշտության. նա սեփական անվտանգությունն ու ազատությունը ապահովագրելու կարիք ունի: Այդ ժամանակ բուրգի հիմքը արդեն հաստատուն է թվում: Ուտելու պահանջը ետ է մղվում, առաջնային է դառնում անձնական անվտանգության հարցը: Գալիս է ժամանակ՝ այս խնդիրը ևս լուծվում է: Անցնում ենք բուրգի հաջորդ մակարդակին:
Սոցիալական պատկանելության պահանջմունք. ընթրիքի մասին միտքը չի անհանգստացնում, բնակարանի դուռն ամուր փակված է, մինչ մենք աշխատանքի ենք: Բայց այն պահից սկսած, երբ մենք սկսում ենք մտածել, մենք դասում ենք մեզ որոշակի մարդկանց խմբի, ում նման ենք ինչ-որ հատկանիշներով, կամ ումից տարբերվում ենք: Մենք չենք կարող վերանալ այն կենդանական-հոտային զգացումից, որով դասակարգում ենք ինքներս մեզ՝ սկսած սեռից, վերջացրած ակումբային հետաքրքրություններով: Սոցիալապես կողմնորոշվելուց հետո, անցնում ենք բուրգի 4-րդ մակարդակին:
Հարգանքի ու գնահատված լինելու պահանջմունք. նույնիսկ հարբած վիճակում, երբ թվում է՝ անջատված են բարոյական բոլոր արգելակները, մեզ համար կարևոր է իմանալ, որ հարգված ենք: Մարդը զարմանալի արարած է. նրան քիչ են սնունդն ու ջուրը, երաշխիքը, որ այդ սնունդն ու ջուրը կլինեն, քիչ են ընկերներն ու այլ մարդիկ, ովքեր նրա կողքին են. նա կարիք ունի պահանջված զգալու, նա ուզում է, որ հաստատեն իր խոսքերն ու որոշումները: Այս ամենով դրսևորվում է հարգանքի ու գնահատված լինելու մարդկային պահանջմունքը, առանց որի մենք, հավանաբար, կդադարեինք բավարարել մեր առաջնային պահանջմունքները:
Ինքնաարտահայտման պահանջմունք. բուրգի գագաթը միավորում է ժամանակակից մարդու մնացած բոլոր կարիքներն ու ձգտումները՝ սերն ու արվեստը, կրոնն ու բարոյական նորմերը, առաքինությունն ու իրավունքը: Այս ամենն ինքնաարտահայտման պահանջմունքի մեջ է դրսևորվում:
Բայց այս ամբողջը ոչինչ չի կարող նշանակել, եթե Դուք ինքներդ չորոշեք՝ ինչն է Ձեզ համար կարևոր՝ հանապազօրյա հացը, թե խաղալիք երեխաների համար, մոր ժպիտը, թե վերադասի գովեստը, և նույնիսկ էական չէ՝ ինչ եք ընտրել. գլխավորը՝ գիտակցեք Ձեր կյանքի նպատակը, և մի քայլ անգամ դրանից չշեղվելով՝ բավարարեք Ձեր ու Ձեզ համար թանկ մարդկանց պահանջմունքները:
Բայց մարդը շատ դեպքերում ոչ միայն գոհ չէ իր դերից, այլ նաև դեմ է դրան: Հազվադեպ կարելի է հանդիպել մեկին, ով լիովին բավարարված է իրեն բաժին հասած դերով: Մարդու բնազդները ճնշվում են ստեղծված բարոյականության նորմերով, ցանկությունները դառնում են ավելի հնարամիտ, իսկ պահանջմունքները սկսում են ենթարկվել տրամաբանական դասակարգման: Չէ՞ որ ամեն մարդ ունի իր ցանկությունները:
Մարդու պահանջմունքների մասին բազմաթիվ տեսություններ կան: Աբրահամ Մասլոուի տեսությունն ամենահայտնիներից է: Բուրգը, որով Մասլոուն ներկայացնում է մարդկային պահանջմունքները, կազմված է 5 մասից՝
Ֆիզիոլոգիական պահանջմունքներ. կասկած չկա, որ մարդու համար առաջնայինը բնական պահանջմունքների բավարարումն է, քանի որ առանց սննդի ու ջրի, ցուրտ եղանակին՝ տաք հագուստի, այլ կարիքներ չունեցող անհատը դադարում է գոյություն ունենալուց: Ուստի հեղինակը դրանք դնում է բուրգի հիմքում: Ենթադրենք այդ պահանջմունքները բավարարված են:
Պաշտպանվածության և անվտանգության պահանջմունք. ֆիզիոլոգիական պահանջմունքները բավարարելուց հետո առաջ եկած նյութական միջոցների ավելցուկը մարդուն մղում է կուտակած ունեցվածքը պաշտպանելու անհրաժեշտության. նա սեփական անվտանգությունն ու ազատությունը ապահովագրելու կարիք ունի: Այդ ժամանակ բուրգի հիմքը արդեն հաստատուն է թվում: Ուտելու պահանջը ետ է մղվում, առաջնային է դառնում անձնական անվտանգության հարցը: Գալիս է ժամանակ՝ այս խնդիրը ևս լուծվում է: Անցնում ենք բուրգի հաջորդ մակարդակին:
Սոցիալական պատկանելության պահանջմունք. ընթրիքի մասին միտքը չի անհանգստացնում, բնակարանի դուռն ամուր փակված է, մինչ մենք աշխատանքի ենք: Բայց այն պահից սկսած, երբ մենք սկսում ենք մտածել, մենք դասում ենք մեզ որոշակի մարդկանց խմբի, ում նման ենք ինչ-որ հատկանիշներով, կամ ումից տարբերվում ենք: Մենք չենք կարող վերանալ այն կենդանական-հոտային զգացումից, որով դասակարգում ենք ինքներս մեզ՝ սկսած սեռից, վերջացրած ակումբային հետաքրքրություններով: Սոցիալապես կողմնորոշվելուց հետո, անցնում ենք բուրգի 4-րդ մակարդակին:
Հարգանքի ու գնահատված լինելու պահանջմունք. նույնիսկ հարբած վիճակում, երբ թվում է՝ անջատված են բարոյական բոլոր արգելակները, մեզ համար կարևոր է իմանալ, որ հարգված ենք: Մարդը զարմանալի արարած է. նրան քիչ են սնունդն ու ջուրը, երաշխիքը, որ այդ սնունդն ու ջուրը կլինեն, քիչ են ընկերներն ու այլ մարդիկ, ովքեր նրա կողքին են. նա կարիք ունի պահանջված զգալու, նա ուզում է, որ հաստատեն իր խոսքերն ու որոշումները: Այս ամենով դրսևորվում է հարգանքի ու գնահատված լինելու մարդկային պահանջմունքը, առանց որի մենք, հավանաբար, կդադարեինք բավարարել մեր առաջնային պահանջմունքները:
Ինքնաարտահայտման պահանջմունք. բուրգի գագաթը միավորում է ժամանակակից մարդու մնացած բոլոր կարիքներն ու ձգտումները՝ սերն ու արվեստը, կրոնն ու բարոյական նորմերը, առաքինությունն ու իրավունքը: Այս ամենն ինքնաարտահայտման պահանջմունքի մեջ է դրսևորվում:
Բայց այս ամբողջը ոչինչ չի կարող նշանակել, եթե Դուք ինքներդ չորոշեք՝ ինչն է Ձեզ համար կարևոր՝ հանապազօրյա հացը, թե խաղալիք երեխաների համար, մոր ժպիտը, թե վերադասի գովեստը, և նույնիսկ էական չէ՝ ինչ եք ընտրել. գլխավորը՝ գիտակցեք Ձեր կյանքի նպատակը, և մի քայլ անգամ դրանից չշեղվելով՝ բավարարեք Ձեր ու Ձեզ համար թանկ մարդկանց պահանջմունքները: